Örneğin, uzun süredir konuşmadığınız bir arkadaşınızla yol üzerinde karşılaştınız. İletişim kurmaya başlayacağınız andan itibaren, bitime kadar her şey belli bir şablon (protokol veya standartlaşmış şeyler) içerisinde gerçekleşir. Şöyle ki;
1 - Önce selamlaşırsınız.
2 - Hal hatır sorarsınız.
3 - İletişim devam eder, havadan sudan konuşursunuz.
4 - Kendine iyi bak, daha sonra görüşürüz gibisinden konuşmalar geçer ve vedalaşırsınız.
İşte şu sıraladığım 4 maddeden oluşan şablon, sizin ve iletişim halinde olduğunuz arkadaşınız arasında, iletişimi yönlendiren bir protokoldür diyebiliriz. Standartlaşmış bir kalıptır ve uzun süredir konuşmadığınız bir arkadaşınızla yol üzerinde karşılaşırsanız eğer, genellikle bu şablona göre hareket ederek iletişiminizi gerçekleştirirsiniz. Yani kısacası, iletişiminiz bu sıraladığım protokoller dahilinde gerçekleşir. Bu sıraladığım protokoller kişiden kişiye, ülkeden ülkeye hatta ortamdan ortama göre de değişse de genel olarak iletişimi sağlayan protokoller günlük hayatımızda bu şekilde işler. Bu sebeple bir iletişimin gerçekleşmesi için belli bir protokol yoktur. İletişimi sağlamak için çok farklı protokoller olabilir.
Bilgisayar ağları arasındaki protokoller de işte aynen böyledirler. İletişimin gerçekleşmesi için bir şablona sahiptirler. Çünkü bilgisayarların ağ üzerinden iletişim kurabilmeleri için günlük hayattakine benzer bir takım protokollere (şablona) sahip olmaları gerekir. Yine günlük hayattaki gibi tek bir protokol yoktur. Bilgisayar ağları için farklı, internet ağları için farklı, bluetooth ağları için farklı protokoller vardır. Cihazlar arası iletişim için bilgisayarların mutlaka bir protokol üzerinde anlaşması gerekmektedir.
Bilgisayarlar arası iletişim için oluşturulacak protokolde 3 temel madde vardır. Bunlar :
1 - Ne göndereceğim?
2 - Nasıl göndereceğim?
3 - Ne zaman göndereceğim?
Bir protokolün anahtar elemanları tam olarak şu şekildedir :
1 - Sentaks (Söz Dizimi)
Ne göndereceğim kısmında gönderilecek olan verinin bir söz dizimine (sentaks) sahip olması gerekir. Gönderilecek olan verinin yapısı ve formatı belirlenmelidir. Mesela, ilk 8 bit - gönderici adresi, ikinci 8 bit – alıcı adresi, kalan bitler – gönderilecek mesaj şeklinde bir yöntem, gönderilecek verinin söz dizim için bir örnek olabilir.
2 - Semantik (Anlambilim)
Verinin nasıl yollanacağını belirleme işidir. Bunun için ise yollanacak olan verinin adres yorumunun yapılması gerekmektedir. Adres yorumunu yaparken ise, "Alınacak yol?" ve "Varış Noktası?" bilinmelidir.
3 - Timing (Zamanlama)
İletişimin sağlıklı olarak gerçekleşebilmesi için, gönderilecek bilginin "Ne zaman?" ve "Hangi hız?" ile gönderileceğinin belirlenmesi de oldukça önemlidir. Mesela göndericinin 100 Mbps ile veriyi göndermesi ve alıcının buna karşılık olarak 1 Mbps ile veriyi alması tutarsızlıklara sebep olabilir. Zamanlamadaki tutarsızlıklar sağlıklı bir iletişimin gerçekleşmesini engeller ve veri kayıpları yaşanabilir.
Şuana kadar yaptığım tanımlamalar ve anlatımlar size son derece soyut ve garip gelebilir ama çoğunuzun da bildiği gibi iletişimi sağlayan GSM, GPRS, TCP/IP, HTTP veya ISDN protokollerinin temeli de bu anlatılanlara dayanmaktadır.
Ayrıca konu içerisinde genel olarak bilgisayarlar üzerinden örnek verdim. Konuda daha çok bilgisayar ağlarının iletişimine değindim ama ağ iletişimi sadece bilgisayar arası değildir elbette. Günümüzde internet ağının yayınlaşması ile gerek bilgisayarlar, gerekse de telefonlar olsun tüm teknolojik cihazlar birbirleri ile "yine belli bir protokol" dahilinde iletişim halindedirler.
